Rozwój psychofizyczny dziecka to wszechstronny proces zmian zachodzących w różnych sferach życia pociechy. Na czym dokładnie polega, co obejmuje i jak wspierać malca w jego rozwoju przez pierwsze lata życia? Okresy rozwoju dziecka i ich charakterystyka – sprawdź!
Spis treści
- Rozwój psychofizyczny dziecka to złożony, równoległy proces zmian w obszarze zarówno fizycznym, jak i psychicznym, obejmujący ciało, emocje, poznanie i społeczne funkcjonowanie.
- Wyróżnia się kilka podstawowych okresów w rozwoju psychofizycznym dziecka: niemowlęcy (pierwszy rok życia), wczesne dzieciństwo (1-3 lata), przedszkolny (3-6 lat), wczesnoszkolny (6-10 lat).
- Dziecko rozwija samodzielność już od okresu niemowlęcego, ucząc się świadomych ruchów i komunikacji gestem i dźwiękami.
- Każde dziecko rozwija się w swoim tempie. Jeśli jednak masz obawy, że rozwój psychofizyczny dziecka nie przebiega prawidłowo lub konkretna aktywność nie wystąpiła w oczekiwanym czasie, skonsultuj się ze specjalistą.
Czym jest rozwój psychofizyczny dziecka?
Rozwój psychofizyczny dziecka to złożony, równoległy proces zmian w obszarze fizycznym i psychicznym. Obejmuje ciało, emocje, poznanie i funkcjonowanie w społeczności. Każdy maluch rozwija się indywidualnie i w swoim tempie, ale istnieją ogólne prawidłowości występujące u większości dzieci. Ich poznanie pozwala lepiej obserwować postępy malca i zrozumieć zachodzące w jego życiu zmiany, co jest kluczowe dla wsparcia prawidłowego rozwoju smyka.
Terminy takie jak „rozwój psychoruchowy”, „rozwój psychomotoryczny” czy „rozwój psychiczny dziecka” często są używane zamiennie, ale mają różne znaczenie.
- Rozwój psychoruchowy dziecka to proces polegający na harmonijnym rozwoju umiejętności psychicznych i intelektualnych (w tym społecznych, emocjonalnych, poznawczych) oraz ruchowych w zakresie zarówno motoryki dużej, jak i małej. Obejmuje nieco szerszy zakres niż rozwój psychomotoryczny.
- Rozwój psychomotoryczny skupia się przede wszystkim na wzajemnym oddziaływaniu procesów ruchowych oraz psychicznych. Pokazuje, w jaki sposób ruch wpływa na rozwój układu nerwowego oraz kondycję psychiczną brzdąca, a także jak uczucia, emocje i samopoczucia dziecka oddziałują na codzienne aktywności ruchowe.
- Rozwój psychiczny dziecka to z kolei proces kształtowania jego zachowań, emocji oraz umysłu. Obejmuje rozwój społeczny, czyli przede wszystkim relacje z innymi ludźmi, rozwój emocjonalny, tj. zdolność do wyrażania i odczuwania emocji, a także rozwój poznawczy, czyli inteligencję, pamięć i myślenie.
Co to są możliwości psychofizyczne dziecka?
Rosnący maluszek ma pewne możliwości psychofizyczne. To zespół umiejętności i cech rozwijających się w miarę dorastania smyka. Możliwości psychofizyczne dziecka
obejmują umiejętności z zakresu sfery:
- emocjonalnej,
- fizycznej,
- poznawczej
- społecznej.
Ujawniają się one i nasilają zależnie od wieku smyka. Szczególnie dynamicznym rozwojem we wszystkich tych obszarach charakteryzuje się etap przedszkolny.
Okresy rozwoju dziecka – podział i charakterystyka
Rozwój psychofizyczny dziecka to złożony proces, obejmujący różne sfery życia malca. Dzieli się na kilka charakterystycznych okresów. Ich zrozumienie pomaga wesprzeć dziecko w jego prawidłowym rozwoju oraz opiece nad pociechą. Sprawdź, na czym polega rozwój ruchowy, poznawczy, intelektualny i rozwój psychiczny dziecka 0-10 lat.
Pierwszy rok życia (0–12 miesięcy)
Pierwszym niezwykle ważnym etapem rozwoju psychofizycznego jest ten trwający od narodzin do ukończenia 1. roku życia. W okresie niemowlęcym smyk rozwija się bardzo szybko, wszechstronnie i intensywnie. Z leżącego, kwilącego oseska, który właściwie tylko śpi, je i załatwia się, zmienia się w ruchliwego, ciekawego świata smyka. Malec przybiera na wadze, rośnie, nabiera siły i sprawności fizycznej. Kształtuje się jego psychika – brzdąc uczy się sygnalizować potrzeby, okazywać emocje i nawiązywać relacje z bliskimi. W tym czasie następują ważne skoki rozwojowe dziecka.
Jak wyglądają pierwsze tygodnie życia dziecka?
W pierwszych tygodniach życia smyk śpi nawet do 20 godzin na dobę. Wykazuje odruchy wrodzone, takie jak wyrzucanie rączek do góry w reakcji na nagłe bodźce czy otwieranie ust po dotknięciu policzka. Po ukończeniu 6. tygodnia brzdąc potrafi już często podnieść główkę, leżąc na brzuszku. Niekiedy może już zacząć gruchać, wydawać gardłowe dźwięki i reagować na uśmiech opiekuna. W 2. miesiącu życia zdobywa nowe umiejętności. Często potrafi utrzymać małą zabawkę włożoną w dłoń, łączyć dłonie i śledzić wzrokiem duże przedmioty o kontrastowych kolorach. Zaczyna się świadomie uśmiechać i wydawać odgłosy podobne do samogłosek, np. aaa czy eee.
Czym charakteryzuje się 3. i 4. miesiąc życia dziecka?
W 3. miesiącu brzdąc wykonuje świadome ruchy: podpiera się na przedramionach, leżąc na brzuszku, a niekiedy nawet już obraca się na plecki. Ma też częściowo otwarte dłonie, przez co może dotykać i obserwować swoje paluszki. Podąża wzrokiem za osobą, która mówi. W 4. miesiącu potrafi już świadomie sięgać po zabawki znajdujące się w jego otoczeniu, sprawnie bawić się grzechotką i próbuje wkładać ją do buzi. Zazwyczaj umie już siedzieć z podparciem i odwraca się z brzuszka na plecki. Chętnie wokalizuje, śmieje się głośno i przygląda nowym twarzom.
Jakie zmiany można obserwować w rozwoju półrocznego dziecka?
W 5. miesiącu życia dochodzi nowa umiejętność: przewracania się z pleców na brzuszek. Niektóre dzieci umieją już siedzieć z podparciem rączek, a także reagują na swoje imię. Smyk chętnie sięga rączką po zwisające nad nim zabawki. Niekiedy zaczyna mówić „a gu”. Półroczna pociecha zazwyczaj umie już obracać się po okręgu i przekładać zabawkę z jednej dłoni do drugiej. W 7. miesiącu życia smyk często potrafi kojarzyć nazwy niektórych przedmiotów, co przejawia się tym, że spogląda na nie, gdy rodzic o nich mówi. Umie wypowiedzieć nowe głoski i wyrażać niezadowolenie i sprzeciw, np. gdy nie chce więcej jeść.
Drugie pół roku życia dziecka – jak wygląda rozwój malucha?
W kolejnym miesiącu mocno przyspiesza rozwój motoryki smyka. Brzdąc potrafi już siadać samodzielnie, ustawiać się do raczkowania i klęczeć. Naśladuje ruchy rodzica, np. podczas jedzenia czy zabawy. Potrząsa główką przy odmowie. Reaguje też na proste polecenia i poszukuje wzrokiem swoich bliskich. 9. miesiąc to często okres raczkowania i pierwsze próby wstawania z podparciem, a niekiedy nawet chodzenia w tzw. pozycji misia, czyli na wyprostowanych nóżkach. W 10. miesiącu u maluszka rozwija się chwyt pęsetowy bazujący na kciuku i palcu wskazującym, co ułatwia dziecku podnoszenie przedmiotów. Smyk raczkuje, a niekiedy też stoi trzymany za rączkę i spaceruje przy meblach. Chętnie bawi się w zabawę „a kuku”.
Rozwój prawie rocznego dziecka
W 11. miesiącu maluch wypowiada pierwsze słowa, podryguje przy muzyce i chętnie ogląda obrazki w książeczkach. Coraz sprawniej przemieszcza się przy meblach. 12-miesięczny niemowlak umie już stabilnie stać bez podparcia, a nawet wykonywać pierwsze kroczki. Chętnie rysuje, buduje z klocków i łączy gesty ze słowami, np. mówiąc „pa pa” przy machaniu.
Jak widzisz, pierwszy rok życia to czas ogromnego rozwoju pociechy i zdobywania nowych umiejętności, takich jak siedzenie, raczkowanie, stanie, chodzenie czy mówienie. Pamiętaj jednak, że każdy smyk rozwija się w swoim tempie i nie muszą one wystąpić u wszystkich dzieci w tym samym czasie.
Wczesne dzieciństwo (1-3 lata)
Okres wczesnego dzieciństwa to czas kolejnych dużych zmian w życiu smyka. Dziecko staje się coraz bardziej samodzielne i coraz lepiej rozwija się jego motoryka. W wieku ok. 13-18 miesięcy brzdąc zaczyna już chodzić samodzielnie i wspinać się po schodach, trzymając się poręczy. Udoskonala swe umiejętności manualne, takie jak wyjmowanie czy wkładanie elementów (np. klocków) do pojemników.
Jak przebiega rozwój dwulatka?
W wieku około 2 lat smyk coraz pewniej biega i chodzi, próbuje sam się ubierać i rozbierać, łapać piłkę obiema dłońmi oraz używać sztućców do jedzenia. Zaczyna używać nieskomplikowanych zdań oraz rozumie i wykonuje proste polecenia. Rozpoznaje i nazywa kolory, zwierzęta, podstawowe przedmioty i obiekty. Interesuje się interakcją z innymi dziećmi oraz zabawami symbolicznymi, np. wykorzystując przedmioty do odgrywania ról. Jest zafascynowany otoczeniem na spacerze czy w podróży. Na tym etapie warto wspierać jego ciekawość świata. Pomoże w tym wygodny fotelik samochodowy, np. Britax Kidfix Pro M. W takim siedzisku bezpiecznie zabierzesz zucha w nowe miejsca.
Jakim rozwojem cechuje się trzylatek?
W wieku ok. 3 lat dziecko nadal intensywnie rozwija swe umiejętności motoryczne. Potrafi już:
- chodzić po linii,
- stać na jednej nóżce,
- biegać,
- wspinać się,
- skakać,
- omijać przeszkody.
Wykonuje nieskomplikowane zadania ruchowe. Rozwija swe zdolności manualne, co umożliwia mu układanie prostych puzzli i rysowanie kresek. Zna coraz więcej słów, dzięki czemu tworzy proste zdania.
W tym okresie malec uczy się również wyrażać emocje, ale nie umie ich jeszcze całkowicie kontrolować. Potrzebuje nadal wsparcia dorosłych. Może wybuchać złością, gdy nie otrzyma tego, czego chce. Pod koniec tego okresu smyk zaczyna rozumieć, że jest autonomiczną jednostką. Uczy się radzić sobie z emocjami, ma swoje oczekiwania i zdanie. W tym czasie pojawia się tzw. bunt dwulatka.
Wiek przedszkolny (3–6 lat)
W okresie przedszkolnym dziecko nadal intensywnie się rozwija i jest coraz bardziej samodzielne. Doskonali koordynację ruchową, zmysł równowagi oraz motorykę. Jego gesty stają się coraz bardziej precyzyjne – potrafi już np.:
- łapać piłkę,
- nawlekać korale na nitkę,
- wycinać elementy z papieru,
- nalać sok do kubeczka.
Dziecko zna wiele słów, sprawnie się komunikuje, a jego mowa jest poprawna gramatycznie. W tym wieku myślenie przedszkolaka jest konkretno-wyobrażeniowe. Oznacza to, że brzdąc postrzega rzeczywistość przez znane sobie doświadczenia zmysłowe. Ma jeszcze spore trudności z myśleniem abstrakcyjnym i przyczynowo-skutkowym. Chętnie bawi się, wykorzystując myślenie symboliczne i nadaje przedmiotom inne znaczenie (np. patyk staje się różdżką). Lubi bawić się też w odgrywanie ról. Malec ma trudności z przyjęciem perspektywy innej osoby – niełatwo mu wyobrazić sobie, że ktoś może myśleć inaczej niż on.
Na rozwój społeczny dziecka w wieku przedszkolnym wpływają relacje z rówieśnikami. Malce lubią bawić się w grupach. Uczą się w ten sposób:
- norm społecznych,
- budowania relacji,
- komunikowania się,
- rozwiązywania konfliktów,
- rozwijają empatię i wyobraźnię.
Wiek wczesnoszkolny (6–10 lat)
W okresie wczesnoszkolnym dzieci stają się bardziej samodzielne. Są w pełni sprawne fizycznie, choć ciągle doskonalą umiejętności ruchowe. Rozwijają też umiejętności logicznego myślenia, planowania i koncentracji. Są one niezbędne do samodzielnej nauki w szkole. Uczniowie we wczesnej podstawówce potrafią wyciągać wnioski i myśleć zadaniowo. Panują nad emocjami, które stają się bardziej złożone.
Dzieci szukają nowych, innych niż mama i tata, autorytetów, np. nauczyciela czy trenera na zajęciach sportowych. Duże znaczenie zaczyna odgrywać grupa rówieśnicza. Chętnie porównuje się z kolegami, a przy tym czuje potrzebę zdobywania osiągnięć. Nadal uczy się rozwiązywania konfliktów, tworzenia więzi i zasad panujących w grupie. Pociechy stają się coraz bardziej samodzielne również w kwestii radzenia sobie z emocjami, choć nadal wsparcie rodziców jest niezbędne w tym zakresie.
Sfery rozwoju dziecka – co dokładnie się zmienia?
Rozwój psychofizyczny pociechy można podzielić na kilka sfer.
Sfery rozwoju dziecka to:
- fizyczna (motoryczna),
- emocjonalna,
- poznawcza,
- społeczna.
Jakie sygnały mogą świadczyć o pewnych trudnościach bądź opóźnieniach w rozwoju dziecka?
Prawidłowy rozwój dziecka obejmuje postępy w każdej z tych sfer. Na przykład, w przypadku motoryki małej jest to chwytanie (zwykle ok. 3.-5. miesiąca życia) i rysowanie (ok. 2. roku), a dużej siedzenie (zwykle między 6. a 9. miesiącem) i chodzenie (między 8. a 18. miesiącem). O oznakach opóźnienia psychoruchowego mogą świadczyć trudności z osiągnięciem typowych etapów rozwoju, w tym:
- brak umiejętności siedzenia bez wsparcia do około 9. miesiąca życia,
- brak umiejętności chodzenia do 18. miesiąca,
- zauważalne problemy z interakcjami społecznymi, mową czy innymi umiejętnościami typowymi dla konkretnego wieku.
Pamiętaj, że możliwości psychofizyczne dziecka są kwestią indywidualną i mogą występować nieco wcześniej lub nieco później niż tzw. normy. Jeśli jednak niepokoisz się, że rozwój psychomotoryczny dziecka nie przebiega prawidłowo lub konkretna aktywność nie wystąpiła w oczekiwanym czasie, warto skonsultować się ze specjalistą: fizjoterapeutą, psychologiem dziecięcym, neurologopedą czy pediatrą. Wczesna diagnoza i ewentualne wsparcie mogą znacząco wpłynąć na dalszy rozwój dziecka i pomóc w pokonaniu ewentualnych trudności.
Rozwój samodzielności u dzieci – kiedy i jak się zaczyna?
[[[PRODUKT:https://magento2:sgY3EvTQ@bobowozki.com.pl/pozostale-artykuly-p-stokke-tripp-trapp-krzeselko-do-karmienia-baby-set
Jakie są etapy rozwoju samodzielności dziecka? Rozwój samodzielności u dziecka rozpoczyna się już w okresie niemowlęcym. Mimo że maluszek jest w tym czasie w pełni zależny od dorosłych, to właśnie wtedy zaczynają się kształtować u niego zalążki samodzielności. Malec uczy się obracania z brzuszka na plecki i odwrotnie, sięgania po zabawki, siadania i raczkowania. Komunikuje swoje potrzeby poprzez płacz, wydawanie pierwszych dźwięków i gesty. Coraz chętniej eksploruje otoczenie. Po 6. miesiącu życia próbuje też samodzielnie jeść posiłki rączkami, siedząc w bezpiecznym krzesełku do karmienia, takim jak Stokke Tripp Trapp.
W okresie wczesnego dzieciństwa malec staje się coraz bardziej niezależny. Często odmawia, uczy się mówić „nie” i „sam”, co jest oznaką rozwijającej się samodzielności. Próbuje samodzielnie ubierać się i rozbierać, pić z kubeczka i jeść. Podejmuje pierwsze decyzje, dotyczące np. wyboru zabawki. Może też zacząć korzystać z nocnika.
W okresie przedszkolnym samodzielność malca intensywnie się rozwija zarówno w zakresie interakcji społecznych, jak i codziennych czynności. Malec uczy się dbać o porządek, sprzątać zabawki i dbać o podstawową higienę, np. myć zęby i ręce. Umie już nawiązywać relacje rówieśnicze bez konieczności stałej obecności rodzica. Dobrze się komunikuje i potrafi realizować proste polecenia i zadania według instrukcji.
W okresie szkolnym dziecko potrafi już samodzielnie ubrać się i rozebrać, spakować plecak, odrobić lekcje i przygotować prosty posiłek. Uczy się i buduje poczucie odpowiedzialności, samodyscypliny i zarządzania czasem. Samodzielnie podejmuje decyzje i rozwiązuje konflikty z rówieśnikami. Ma też swoje pierwsze obowiązki, np. pozbieranie talerzy ze stołu po obiedzie czy sprzątanie pokoju.
Co jako rodzic możesz zrobić, by wspierać rozwój psychofizyczny dziecka?
[[[PRODUKT:https://magento2:sgY3EvTQ@bobowozki.com.pl/wozki-dzieciece-p-muuvo-quick-4-0-wozek-2w1
Aby zapewnić malcowi prawidłowy rozwój psychofizyczny i uczyć go samodzielności, pamiętaj o kilku podstawowych zasadach. Przede wszystkim bądź cierpliwa i daj dziecku czas oraz przestrzeń na samodzielne próby, nawet jeśli oznacza to niepowodzenia, błędy czy bałagan. Chwal nie tylko efekty, ale również wysiłki dziecka – w ten sposób zbudujesz w nim motywację. Dostosuj zadania i polecenia do możliwości i wieku malucha, stopniowo zwiększając ich trudność.
Spędzaj czas z dzieckiem na wspólnej zabawie, rozmowach i czytaniu książek. Pozwalaj mu na dokonywanie prostych wyborów, choć w określonych granicach, np. dotyczących wyboru koloru koszulki do założenia. Reaguj na potrzeby dziecka, dbając przy tym, by smyk nie był przebodźcowany zadaniami rozwojowymi. Bardzo istotne jest stałe wsparcie i bliskość. Ważne, aby pociecha miała poczucie bezpieczeństwa i świadomość, że zawsze może na Ciebie liczyć.
Rozwój psychofizyczny dziecka – o sygnałach, które wymagają konsultacji
Każde dziecko rozwija się w swoim tempie, ale są sytuacje, które mogą wymagać konsultacji ze specjalistą, np.:
- znaczne opóźnienia w rozwoju mowy,
- trudności w relacjach społecznych,
- brak zainteresowania otoczeniem,
- kłopoty z układem ruchu.
Jeśli zauważysz je u swojej pociechy, warto skonsultować się ze specjalistą. Im szybciej zdiagnozujesz malca i rozpoczniesz odpowiednie działania wspierające, tym większa szansa na skuteczne wsparcie i eliminację trudności rozwojowych u dziecka.
Już wiesz, jak przebiega rozwój psychofizyczny dziecka!
Dzięki naszym wskazówkom już wiesz, jak przebiega prawidłowy rozwój psychofizyczny dziecka, jak wspierać malca i kiedy zareagować, aby zawczasu wyeliminować ewentualne problemy czy trudności rozwojowe.
Zobacz też bogaty asortyment sklepu BoboWózki. W ofercie mamy wózki wielofunkcyjne, takie jak model Muuvo Quick 4.0, foteliki samochodowe, bujaczki, leżaczki i wiele innych sprzętów i akcesoriów dla dzieci.
Źródła:
https://www.novakid.pl/blog/psychofizyczny-rozwoj-dziecka-charakterystyka-etapow-rozwoju/
https://madraochrona.pl/blog/rozwoj-dziecka-w-okresie-przedszkolnym-rozwoj-fizyczny-i-psychologiczny/
https://sensosenso.pl/blog/psychologia/przebieg-rozwoju-psychoruchowego-dzieci-0-3-lata/
https://hipp.pl/dzieci-1/kalendarz-rozwoju
https://dzieckoexpert.pl/Blog/post/258_Okresy-rozwoju-dziecka-i-ich-charakterystyka
https://babatu.pl/rozwoj-psychofizyczny-dziecka-9-kluczowych-elementow-opisu
https://ekomaluch.pl/Czym-jest-psychomotoryka-dziecka-i-jak-wplywac-na-jej-rozwoj-blog-zul-1669821356.html
http://poradniapp.trzebnica.pl/?page_id=1562&page=5
https://kidsandplay.pl/czym-jest-rozwoj-psychofizyczny-dziecka-i-jak-go-wspierac-kluczowe-etapy-i-porady
