Wada wzroku u dziecka; jak ją rozpoznać i czy może się cofnąć?

Krótkowzroczność, dalekowzroczność, zez zbieżny lub rozbieżny – to tylko niektóre wady wzroku u dzieci i młodzieży, które zdiagnozowane w młodym wieku dają dużą szansę na wyleczenie. Czy wada wzroku u dziecka może się cofnąć? Kiedy wskazana jest pierwsza wizyta u okulisty? Dokładnie zaspoznaj się z artykułem

Wada wzroku u dziecka – czy jest się czym przejmować?

Gdy na świat przychodzi Twoje maleństwo, zwykle skrupulatnie pilnujesz wizyt u pediatry, dbasz o bezpieczeństwo niemowlęcia i starasz się, aby malec czuł się zawsze bezpiecznie. Pierwsze tygodnie po porodzie to trudny czas dla mamy i smyka – okres połogu, nauka karmienia, częstsze pobudki w nocy. To wszystko sprawia, że rzadko mamy czas, by martwić się o mniej oczywiste potrzeby niemowlęcia, takie jak pierwsza wizyta u okulisty.

Zwykle okulista dla dzieci jest wskazany w przypadku narodzin wcześniaków, by sprawdzić, czy wzrok maleństwa zdążył się prawidłowo rozwinąć w brzuchu mamy. Badanie wzroku również należy przeprowadzić u dziecka, gdy ciąża byłą zagrożona, mama choruje na choroby przewlekłe lub zażywa leki, które mogą wpływać na stan zdrowia płodu.

Czasami to pediatra podczas standardowej wizyty kontrolnej zaleca rodzicom udanie się do okulisty, gdy zauważy coś niepokojącego. Warto wówczas skonsultować dziecko u specjalisty. Niekiedy proste ćwiczenia lub krótkotrwałe leczenie sprawią, że nasza pociecha będzie mieć sokoli wzrok lub uniknie noszenia okularów.

Kiedy wykonać badanie okulistyczne dzieci?

Kilkumiesięczne niemowlę nie jest w stanie samodzielnie zakomunikować, że z jego wzrokiem dzieje się coś niepokojącego. Jeśli urodziło się z wadą wzroku, której nie dostrzegł rodzic ani lekarz, przyzwyczaja się do konkretnego sposobu widzenia. Wówczas to, co jego rówieśnikom mogłoby przeszkadzać lub wydać się dziwne, w jego przypadku wydaje się normą. Z tego powodu tak duże znaczenie ma uważne obserwowanie wszystkich zmian w zachowaniu malucha, np. gdy karmisz brzdąca w bezpiecznym foteliku do karmienia Hauck Sit N Relax.

Najważniejsze osoby, które są w stanie wyśledzić, iż dotyczy nas wada wzroku u dziecka to jego rodzice i bliscy. Zwykle ma to miejsce, gdy malec zaczyna chodzić do żłobka lub przedszkola. Znacznie wcześniej można zauważyć zeza, zwłaszcza jeśli wada jest zaawansowana. Problemy z widzeniem często zauważają lekarze podczas bilansów lub opiekunki w żłobku. Nie możesz zwlekać z badaniem u okulisty, jeśli dziecko często pociera oczy, a te bywają zaropiałe, opuchnięte lub zaczerwienione.

Przeczytaj także: Wirusowe zapalenie oka u dziecka – jak leczyć?

Wada wzroku u dziecka – objawy

Gdy pojawia się wada wzroku u dziecka, objawy zależą od jej rodzaju. Jeżeli to zez, w jego zaawansowanej postaci zmiany zauważy praktycznie każdy opiekun dziecka. Dobrze jest skonsultować malucha u pediatry, gdy bobas często trze piąstkami oczy, drapie się lub jego oczy łzawią. Niepokojące bywają sygnały u starszaka, gdy ten nie zauważa konkretnych przedmiotów przy słabym świetle lub intensywnie mruży oczy w słoneczny dzień, np. gdy wspólnie wędrujecie na codzienny spacer w miękkiej gondoli wózka Britax Strider M w zestawie z fotelikiem BabySafe 3 iSense.

Nieco trudniej dostrzec objawy krótkowzroczności. Najlepiej sprawdzić ostrość widzenia w gabinecie lekarskim, gdy dziecko z odległości stara się dostrzec i nazwać różne kształty na specjalnej tablicy. To, co powinno nas zaniepokoić, to nietypowe przekrzywianie przez dziecko głowy podczas oglądania książek lub telewizji. Zaobserwuj, czy Twoja pociecha nie mruży zbyt często powiek, nerwowo mruga lub bez innego powodu ma gorsze wyniki w nauce. Pierwsze takie znaki możesz zauważyć nawet podczas jazdy samochodem, gdy Twój maluch odpoczywa w foteliku samochodowym Cybex Cloud Z2 Plus.

Jak rozpoznać krótkowzroczność u dziecka?

Krótkowzroczność należy do najczęściej występujących wad wzroku zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Jak ją rozpoznać? Nie zawsze jest to proste, ponieważ maluchy nie zawsze są świadome problemów ze wzrokiem. Często nie są też w stanie ich jasno wyrazić. Dlatego tak ważne jest obserwowanie pociechy. Istnieją bowiem oznaki, które mogą świadczyć o kłopotach z narządem wzroku. Do typowych symptomów, które mogą wskazywać na krótkowzroczność u dzieci, należą:

• zmęczenie oczu,
• bóle głowy, zwłaszcza po korzystaniu z telefonu, komputera albo po czytaniu,
• częste pocieranie oczu, szczególnie podczas próby skupienia uwagi na odległych przedmiotach,
• trudności z widzeniem obiektów znajdujących się daleko,
• niechęć do uczestniczenia w aktywnościach na świeżym powietrzu lub dyscyplinach sportowych wymagających dobrego widzenia na odległość,
• pogorszenie w nauce – krótkowzroczność może powodować kłopoty w nauce i pogorszenie wyników szkolnych. Problemy z czytaniem materiałów w klasie i w domu albo trudności z widzeniem tekstu na tablicy mogą skutkować trudnościami w wykonywaniu zadań i śledzeniu lekcji przez pociechę,
• mrużenie oczu, częściowe zamykanie powiek,
• trzymanie książki w bliskiej odległości od twarzy oraz siedzenie blisko telewizora.

Jeśli zauważysz u pociechy którekolwiek z wymienionych objawów lub niepokoją Cię inne kwestie dotyczące narządu wzroku dziecka, umów się na wizytę u okulisty. Specjalista oceni wzrok smyka, wykona odpowiednie badania okulistyczne i zaleci dalsze postępowanie. Im szybciej wdrożone zostanie odpowiednie leczenie, tym lepiej – noszenie właściwie dobranych okularów oraz higieniczny tryb życia pomogą w ograniczeniu postępu krótkowzroczności. Na hamowanie progresji krótkowzroczności wpływa też ruch na świeżym powietrzu oraz wykonywanie specjalnych ćwiczeń oczu.

Jak rozpoznać nadwzroczność u dziecka?

Częstą wadą wzroku u najmłodszych jest też dalekowzroczność. To rodzaj wady wzroku, wynikający z nieprawidłowej budowy oka. Podczas gdy w zdrowym oku promienie światła skupiają się na siatkówce, to przy nadwzroczności skupiają się za siatkówką, co skutkuje rozmyciem obrazu, zwłaszcza podczas patrzenia na obiekty w bliskiej odległości. 

Jak rozpoznać dalekowzroczność? Nadwzroczność u dzieci nie zawsze łatwo zauważyć na – nomen omen – pierwszy rzut oka. Obserwuj dokładnie pociechę i zwróć uwagę na niepokojące objawy, takie jak:

• trudności z koncentracją podczas rysowania, pisania czy czytania,
• mrużenie oczu przy patrzeniu na przedmioty znajdujące się w bliskiej odległości,
• bóle głowy, zwłaszcza po dłuższej pracy wymagającej angażowania narządu wzroku,
• szybkie męczenie się podczas zadań, które wymagają skupieniu wzroku na przedmiotach znajdujących się blisko,
• unikanie wykonywania zadań wymagających patrzenia z bliskiej odległości, np. czytania czy malowania.

Czy nadwzroczność u dziecka można wyleczyć?

Czy wada wzroku plus u dziecka może się cofnąć? Tak, jest to możliwe. W pierwszych latach życia dziecięce oczy są nieco mniejsze niż u dorosłych, co może być jedną z przyczyn występowania u maluchów dalekowzroczności. To tzw. nadwzroczność fizjologiczna – naturalny stan występujący u większości noworodków, niemowląt i małych dzieci. Ze względu na mały rozmiar oka, promienie światła niekiedy mogą skupiać się za siatkówką, a nie na niej. Wraz z wiekiem gałka oczna dziecka urośnie, przez co zacznie prawidłowo skupiać obraz, a sama wada zmniejszy się lub zniknie. 

U wielu maluchów fizjologiczna nadwzroczność ustępuje samoistnie przed około 6. rokiem życia, jednak w niektórych przypadkach może się utrzymać lub pogłębić, przekształcając w dalekowzroczność wymagającą korekcji. Czy nadwzroczność u dziecka można wyleczyć? Jeśli nie zanikła ona automatycznie, najpewniej konieczne będzie noszenie odpowiednio dobranych okularów korekcyjnych lub soczewek kontaktowych, które pomogą zatrzymać rozwój wady. W zależności od zaleceń lekarza, muszą one być noszone cały czas lub w wybranych sytuacjach, np. podczas nauki czy czytania. 

W lepszej kontroli akomodacji oka, czyli jego zdolności do skupiania wzroku na różnych odległościach, mogą pomóc też specjalne ćwiczenia. W rzadkich przypadkach, gdy wada wzroku jest bardzo silna (np. występuje wada wzroku plus 7 u dziecka lub nawet większa), a inne metody korekcji okazują się niewystarczające, specjalista może rozważyć wykonanie operacji chirurgicznej. Jest to jednak ostateczność, której unika się u małych pacjentów.

Astygmatyzm i krótkowzroczność u dziecka – najczęstsze wady wzroku u najmłodszych

Nie każda wada wzroku u dziecka jest wynikiem zaniedbań ze strony rodziców lub złych nawyków. Wiele problemów z oczami bywa wrodzonych lub pojawiają się wraz z dorastaniem maluszka. Część z nich to wady dziedziczone. Można je zniwelować lub odsunąć w czasie dzięki zbilansowanej diecie i odpowiedniej profilaktyce. Oto kilka najczęstszych wad wzroku, które mogą dotyczyć Twojego maluszka.

Astygmatyzm

Astygmatyzm to jedna z częstszych wad wzroku pojawiających się u najmłodszych pacjentów. Bierze się ona z nieprawidłowości rogówki oraz soczewki i ich krzywizn. W konsekwencji wiązka promieni, która wpada do oka po załamaniu, skupia się w dwóch punktach. Następstwem jest powstanie nieostrego obrazu. Wówczas dziecko nie dostrzega detali zabawek i denerwuje się, gdy nie może samodzielnie wykonać danej czynności (np. podczas spaceru w wygodnej spacerówce Lionelo Riya).

Astygmatyzm bardzo często występuje wraz z krótkowzrocznością. Jego wczesne rozpoznanie i właściwe korygowanie może pomóc dziecku w nauce i sprawi, że maluch nie będzie miał trudności w czytaniu lub pisaniu. Przyczyna astygmatyzmu u dzieci może być uraz lub uszkodzenie rogówki, a także niektóre choroby rogówki.

Astygmatyzm objawia się niewyraźnym widzeniem z bliska i daleka, widzeniem rozmazanych obrazów, mrużeniem oczu, a nawet bólami głowy. Przedszkolak może mieć problemy z koncentracją i sygnalizować szybsze męczenie się oczu.

Zaćma

Chociaż zaćma zwykle kojarzy się z pacjentami w podeszłym wieku, mogą na nią chorować także maluszki. To bezbolesna choroba oczu, która polega na nabytym lub postępującym zmętnieniu soczewki oka. Na początku choroby skutkuje widzeniem jak zza mgły. W zaawansowanych przypadkach może nawet prowadzić do całkowitej utraty wzroku. Problemy z oczami w wieku niemowlęcym rodzic może zauważyć podczas zabawy lub podróży w foteliku samochodowym, np. Cybex Sirona Z2.

Pierwsze objawy zaćmy można dostrzec już po narodzinach lub w pierwszych miesiącach życia dziecka. Wpływ na wystąpienie zaćmy u niemowlaka mogą mieć czynniki dziedziczne, ale także przebyte przez mamę choroby zakaźne w ciąży, np. odra lub różyczka. Nieleczona zaćma może prowadzić do oczopląsu, zeza, a w bardzo zaawansowanych przypadkach – zaniku gałki ocznej.

Jaskra

Jaskra to choroba dziedziczna. W przypadku dzieci może przybierać postać jaskry pierwotnej wrodzonej, jaskry noworodków oraz jaskry pierwotnej dziecięcej. Przyczyną jaskry są zmiany rozwojowe oka, które zaczynają się na etapie życia płodowego. W ich następstwie dochodzi do nadmiernego gromadzenia się cieczy wodnistej i wzrostu ciśnienia wewnątrz gałki oka.

Zdarza się, że jaskrę powodują stany zapalne lub urazy oka. W określonych przypadkach jest to powikłanie chorób dotyczących różnych zaburzeń genetycznych. Pierwsze typowe objawy jaskry to nadwrażliwość na światło, np. odwracanie przez niemowlę głowy od źródła światła.

Jaskra objawia się też nadmiernym łzawieniem oczu, mocnym zaciskaniem powiek, które wywołują skurcze. Badanie okulistyczne dzieci może okazać się też konieczne, gdy maluch ma nawracające zapalenia spojówek, nadmiernie łzawi lub z jego oczu wydostaje się inna wydzielina. By uniknąć mechanicznych urazów okolic oczu, przewoź dziecko w samochodzie w foteliku z atestami, np. Nuna Todl z bazą Next.

Krótkowzroczność u dziecka

Krótkowzroczność u dziecka to obecnie jedna z najczęściej spotykanych wad wzroku u najmłodszych, która dotyka prawie połowy ludzi na świecie. Uważa się, że krótkowzroczność u dziecka ma dwie przyczyny. Pierwsza to dziedziczenie wady po rodzicach i przodkach. Jeśli jedno z rodziców jest krótkowzroczne, szansa, że dziecko będzie mieć tę wadę, znacznie wzrasta.

Drugą przyczynę stanowi długotrwała „praca z bliska”, czyli wielogodzinne korzystanie z komputera, tabletu czy długie siedzenie nad książkami. Wpatrywanie się w ekran telefonu sprawia, że nasz wzrok pracuje wyłącznie w jednym ustawieniu i dochodzi do zaburzenia akomodacji.

Czy krótkowzroczność u dzieci może się cofnąć? Niestety – można jedynie zatrzymać pogłębianie się wady, np. poprzez rzadsze korzystanie z urządzeń elektronicznych. Zadbaj o to, by Twój maluch jak najpóźniej miał styczność z telefonem, a w dieta obfitowała w witaminę D.

Nadwzroczność u dzieci

Nadwzroczność u dzieci do 3. roku życia ma podłoże fizjologiczne. Przez kilkanaście pierwszych miesięcy życia gałka oczna dziecka się rozwija i problemy z akomodacją nie powinny wzbudzać lęku u rodziców. Jednak jeśli po tym okresie nadwzroczność nadal się utrzymuje, potrzebny jest okulista dla dzieci. Nadwzroczność możesz zauważyć, gdy bawisz się z dzieckiem w domu lub spacerujesz z maluchem, np. w wygodnym wózku głębokim EasyGo Soul Air, który znajdziesz w sklepie Bobowózki.

To wada stosunkowo trudna do wychwycenia w wielu dziecięcym. Przedszkolak często próbuje radzić sobie z trudnościami przez różne procesy akomodacji, co może wywoływać ból głowy i oczu.

Jeśli Twoja pociecha unika zajęć związanych z rysowaniem, malowaniem, ma trudności z koncentracją i szybko się zniechęca, dobrze jest sprawdzić jego wzrok u specjalisty. Przy dużej wadzie zaleca się noszenie okularów w celu korekcji wzroku. Niezbędne są także ćwiczenia. Można wykonywać je z maluchem w domu. Należą do nich np. przybliżanie i oddalanie czytanego tekstu lub czytanie z przedszkolakiem prostych tekstów do góry nogami.

Zez

Plusowa wada wzroku u dziecka to m.in. zez. To łatwy do zauważenia rodzaj nadwzroczności u dzieci. Może dotyczyć jednego lub obu oczu. Rodzice, którzy zaobserwowali u swojego maluszka zeza, często zastanawiają się, czy nadwzroczność u dziecka można wyleczyć. Na szczęście tego rodzaju wada wzroku można całkowicie wyeliminować w bardzo wczesnym wieku.

Zez to choroba, która polega na nieprawidłowym ustawieniu gałek ocznych. Jedna lub obie gałki mogą obracać się na zewnątrz lub do wewnątrz, a także do góry i na dół. Wyróżnia się zez zbieżny i rozbieżny, a także ku górze i ku dołowi. Zez bywa wrodzony, niekiedy jest konsekwencją urazu okolic oka, chorób mięśni oka, lub chorób ośrodkowego układu nerwowego. Najczęstszy objaw zeza to niesymetryczne ustawienie gałek ocznych.

Przeczytaj także: Fizjoterapia dla niemowląt – kiedy warto skonsultować się z fizjoterapeutą?

Kiedy dziecko powinno nosić okulary?

Nie ma precyzyjnie określonego wieku, kiedy pociecha powinna zacząć nosić okulary. Kwestia konieczności ich zakładania jest indywidualna i zależy od potrzeb dziecka oraz wskazań okulisty. Ze względu na różne wady wzroku występujące u dzieci, niektóre maluchy potrzebują korekcji wzroku już we wczesnym dzieciństwie. 

Jeśli zauważysz niepokojące symptomy u pociechy, takie jak zaczerwienienie, częste pocieranie i mrużenie oczu, bóle głowy lub nudności podczas oglądania telewizji albo czytania, mruganie, trudności w skupianiu wzroku itp., wybierz się z pociechą na kontrolę do specjalisty. Objawy te mogą wskazywać na wady wzroku wymagające korekcji okularowej. 

Do najczęściej występujących wad wzroku, które skutkują noszeniem okularów, należą krótkowzroczność, nadwzroczność, zez oraz astygmatyzm. Nie zawsze okulary są jednak konieczne – bywa, że przy niewielkim astygmatyzmie czy małej liczbie dioptrii w krótkowzroczności albo dalekowzroczności, nie trzeba nosić okularów. Dużo zależy bowiem od wpływu wady na widzenie. Ostateczną decyzję o konieczności zakładania okularów podejmuje okulista na podstawie indywidualnych potrzeb małego pacjenta.

Nawet jeśli Twój brzdąc nie wykazuje symptomów wskazujących na problemy ze wzrokiem, zaleca się regularne kontrole u dziecięcego okulisty przynajmniej raz w roku. Są one niezbędne dla wczesnego wykrycia ewentualnych problemów z narządem wzroku.

Czy dziecko może nosić soczewki kontaktowe?

Alternatywą dla okularów są soczewki kontaktowe. Czy są odpowiednie dla dzieci? Tak – właściwie dobrane soczewki kontaktowe mogą być stosowane już od najmłodszych lat, np. przy krótkowzroczności, chorobach okulistycznych typu jaskra wrodzona albo w celach medycznych jako opatrunek. Nie ma ściśle określonego wieku, w którym malec może zacząć je nosić. Co istotne, w przypadku rozważania noszenia soczewek ważny jest nie tyle wiek, co przede wszystkim indywidualne predyspozycje pociechy.

Przyjmuje się, że dziecko może nosić szkła kontaktowe, gdy jest w stanie samodzielnie je zakładać i zdejmować oraz potrafi o nie zadbać, zachowując zasady higieny. Oczywiście na początku w zakładaniu i ściąganiu szkieł dziecku może pomagać rodzic, jednak na dłuższą metę jest to uciążliwe, dlatego pociecha powinna nauczyć się robić to samodzielnie.

Dziecko musi też zdawać sobie sprawę, jak ważne jest dotykanie oczu i soczewek wyłącznie starannie umytymi dłońmi, a także jak istotne jest ściąganie szkieł przed pójściem spać – nie tylko w nocy, ale nawet w czasie krótkiej drzemki w ciągu dnia. Wielu specjalistów twierdzi, że optymalnym wiekiem, od którego smyk może nosić soczewki kontaktowe, jest około 8 lat. Dzieci w tym wieku zwykle są już na tyle odpowiedzialne, że są w stanie poradzić sobie z codzienną pielęgnacją oraz zakładaniem i zdejmowaniem szkieł. 

Właściwie dobrane soczewki kontaktowe dla dzieci mają wiele zalet. Odpowiednio pielęgnowane i regularnie wymieniane szkła zapewniają dobrą jakość widzenia – większą niż w przypadku okularów. Sprawdzają się świetnie podczas uprawiania sportu i lekcji WF-u. Jazda na rowerze, bieganie, pływanie czy gra w piłkę nożną w soczewkach są wygodniejsze, przyjemniejsze i bezpieczniejsze.

Kiedy z dzieckiem do okulisty?

Choć wizyta u okulisty nie jest obowiązkowa, warto już na etapie ciąży pomyśleć, kiedy z dzieckiem do okulisty wybrać się na kontrolę. To szczególnie konieczne, gdy rodzice mają problemy z prawidłowym widzeniem, noszą okulary lub w ich rodzinach występowała choroba genetyczna, wpływająca na jakość widzenia. Badanie okulistyczne wykonuje się u dzieci urodzonych przed terminem, maluszków z niską wagą po urodzeniu i gdy ciąża lub poród przebiegały z komplikacjami.

To kiedy do okulisty z niemowlakiem wybrać się po raz pierwszy, zależy też od zachowania smyka. Nie zwlekaj, jeśli tylko zaobserwujesz jakiekolwiek niepokojące objawy, takie jak łzawienie, światłowstręt czy ropna wydzielina. To, czy wada wzroku u dziecka może się cofnąć, zależy od szybkości naszej reakcji i stosowania się do ewentualnych wskazań lekarza. Dzięki temu możemy uniknąć wieloletniej terapii lub poważnej operacji.